Pandemiyle geçen bir yıl: Sinemalar ne zaman açılıyor?
Covid-19'un ülkemizde de görülmesi sonrası sinemaların kapatılmasının üzerinden tam bir yıl geçti. Başta her alanda olduğu gibi sinemada da bilinmezliklerle dolu pandemi sürecinin birinci yılında, salonların ne zaman açılacağını ve sinemaların mevcut durumunu sinema işletmecilerine sorduk.
17 Mart 2020, pandemi sebebiyle sinema salonlarının kapalı olduğu ilk gün. Her alanda bir bilinmezlik hâkim, karantinada birer birer geçen haftalar da hiç yardımcı olmuyor. "Yazın salonlara döneriz"den "İki yıl doğru düzgün sinema yüzü göremeyiz"e varan, ya umut ya da karamsarlık besleyen tahminler yapılabiliyor en fazla. Zaman geçtikçe pandeminin keskin çıkarımlar yapılabilecek bir periyottan ziyade gelgitli bir süreç olduğunu anlıyoruz. İki dalga arası, açabilen salonlar kepenk açıyor, belli tedbirlerle tabii.
Aşı uygulamalarıyla sürü bağışıklığına ulaşılmadıkça devam edecek gibi duran bu kısır döngüyle tam bir yılı geride bıraktık. Devletin, sinemaların açılması için işaret ettiği güncel tarih, 1 Nisan 2021. Hem bu tarihi hem de pandemide geçen zorlu bir yılın ardından salonların vaziyetini sinema işletmecilerine sorduk.
Sinemaların yeniden açılması için belirlenen tarih 1 Nisan olsa da, sinema işletmecilerinin önemli bir kısmı bu tarihe, pandeminin mevcut koşulları başta olmak üzere birçok sebeple temkinli yaklaşıyor. Sinemaların randımanlı bir şekilde geri dönüşü için iki hususa dikkat ettiklerini, bunların pandemi kaynaklı kısıtlama ve yasakların ne zaman kaldırılacağı ile salonlar açıldığında yeni filmlerin vizyona girip girmeyeceği olduğunu belirten Sinema Salonu Yatırımcıları Derneği (SİSAY) yönetim kurulu başkanı ve Cinens Sinemaları işletmecisi Serkan Günay, bu iki başlığı şöyle değerlendiriyor:
Pandemi sürecindeki vaka sayıları ve buna paralel olarak devletimizin tedbir amaçlı almış olduğu kısıtlamalar konusunda, SİSAY olarak geçtiğimiz haftalarda üyelerimiz ile bir toplantı yaptık. Aşağı yukarı sektörün bütün paydaşları katıldı. Bütün sinema grupları ve Anadolu'dan yerel sinemacılarımızla birlikte beyin fırtınası yaptık. Orada çıkan genel düşünce, pandemi şartlarının ve kısıtlamalarının devam ettiği sürece sinemaları açmanın çok büyük bir anlam ifade etmeyeceği şeklinde oldu. Ne zamanki bu kısıtlamalar kaldırılacak ve pandeminin koşulları hafifleyecek o zaman artık açmak istiyoruz. Biz de seyircimizi özledik.
Yerli ve yabancı filmlerin sinemaların açılması ile birlikte vizyona girmesi konusunda ise açılış tarihi yaz dönemine geldiği için yerli yapımcılarımızın nasıl bir refleks göstereceğini tam olarak bilmiyoruz. Ama Amerikan stüdyo filmlerinin de vizyona girmesini bekliyoruz.. Burada bizi ümitlendiren bir taraf var; stüdyolar hafif hafif hareketleniyor. ABD'de kısmi açılmalar var, eyaletlerin yarısını açıyorlar. Şimdi önümüzde çok taze bir haber var; Çin'de pandemiden sonra sinema izleyicisi rekoru kırıldı. Uzak Doğu'dan çok iyi haberler geliyor.
Özdilek Cinetime Sinemaları sinema operasyonları müdürü Yunus Erdem, illere göre değişen pandemi kısıtlamaları, tekrardan artış grafiği gösteren salgının mevcut durumu ve seyircinin kendisini salonlardan görece uzak tuttuğu Ramazan ayının Nisan'da başlaması gibi durumların, salonların 1 Nisan'da açılıp açılmayacağı konusunda kritik detaylar olduğunu belirtiyor. Cinetech Sinemaları genel müdürü Murat Aslan ise sinema işletmecilerinin bu konuda hâlihazırda müşterek bir yaklaşımı olduğunu özellikle ekliyor:
Devlet açılış ile ilgili 1 Nisan'ı işaret ediyor fakat tüm sinema işletmecilerinin en erken açılış tarihi olarak ortak kararı 1 Mayıs’tır. Fakat 1 Mayısta açılsa dahi yaz sezonu olması nedeni ile sektördeki sinemaların bir kısmı Eylül- Ekim ayını bekleyecektir. Bizim şu anda alınmış net bir kararımız bulunmamaktadır. İçerik durumuna bakarak bir karar vereceğiz.
CGV Mars Cinema Group COOsu Nurdan Ulu Horozoğlu, süreç içerisinde karar alırken pandeminin seyri ve toplum sağlığına öncelik vermeye devam edeceklerinin altını çiziyor:
İçişleri Bakanlığı tarafından yayımlanan genelgeye göre sinema salonlarının açılışı 1 Nisan olarak belirlendi. 1 Nisan tarihi sinema ekosistemi ve beklentilere uygun bir zamanlama olsa da pandeminin seyri ve kamuoyunun sağlığı her şeyden daha değerli. Her zaman olduğu gibi pandemi sürecini ve yetkili mercilerin yönlendirmelerini takip ediyoruz. CGV Mars Cinema Group olarak, sinemalarımızı, beyazperdede film izleme heyecanını ve sinemaseverleri çok özledik.
Salonların 1 Nisan'da açılması kararının alındığı 25 Şubat ile bugün arasında vaka sayıları konusunda farklar olduğunu belirten Prestige Sinemaları film programlama müdürü Cengiz Koyuncu, sinema işletmecilerinde 1 Mayıs tarihi özelinde bir kanaat oluştuğunu ekliyor:
Devlet, 25 Şubat tarihinde açılış tarihini 1 Nisan olarak belirlemişti. Devletin aldığı karara tabi olmakla beraber 25 Şubat’tan bu yana geldiğimiz noktada vaka sayılarındaki olumsuz yöndeki artış 1 Nisan’daki açılışın pek mümkün ve akılcı olmadığını göstermekte. Temennimiz salgın etkilerinin yok olduğu ve yasakların tamamen ortadan kalktığı bir noktada sinemalarımızı açabilmek. Bu yönde 1 Mayıs’ta açmak adına sinema işletmecileri arasında bir kanaat belirmiş durumda. Tüm olumsuz şartlara ve içerik sıkıntısına rağmen devletimizin belirleyeceği ilk açılış tarihinde sinemalarımızı, sektörün hareketlenebilmesi ve eski günlere geçişinin gecikmemesi adına faaliyete geçirmeyi planlamaktayız. Haklı gerekçelerle ve yerli film ihtiyacının karşılanmayacak olması sebebiyle 2021 yazında sinemalarını hiç açmama opsiyonunu kullanacak işletmeler olacaktır ancak bunun çoğunlukla olacağını düşünmemekteyiz. Ancak açan sinemaların da mevcut salonlarının tamamını açabileceğini düşünmüyoruz. Olumsuz koşul ve yasakların tamamen ortadan kalkmasıyla beraber Ekim ayı içerisinde tüm salonların faaliyete geçebileceğini öngörmekteyiz.
Pandemi öncesi 442 lokasyonda sinema işletmesi aktif bir şekilde faaliyet gösterirken, geçtiğimiz yaz sinemaların açılmasından sonra aynı anda en fazla 223 sinema kapılarını seyirciye açabildi. 200'ü aşkın işletmeden bir kısmı pandemi şartları ve yeni film olmaması sebebiyle salonlarını açmamayı tercih ederken, bu sayının önemli bir kısmının temelli bir şekilde kepenklerini indirdiği düşünülüyor. Pandeminin ilk ayı geride kaldığında, o dönem SİSAY başkanı olan İrfan Demirkol, 100-150 sinema işletmesinin kapanma tehlikesinde olduğunu belirtmişti. Sinema işletmecilerinin o dönem sinemaların %40'ının temelli kapanmayla karşılaşabileceğine dair bir öngörüsü mevcuttu.
Pandeminin salonlara getirdiği bu finansal zorluk hâlâ geçerliliğini korurken, Kültür ve Turizm Bakanlığınca geçtiğimiz yılın sonunda, "Yerli Film Gösterim Desteği" ile 159 salona toplam 15,9 milyon TL'yi bulan bir destek yapılacağı açıklanmıştı. Sinema işletmecileri, bu desteğin salonların bir kısmının yarasını kapatmasa da merhem olduğu konusunda hemfikir.
Anadolu'da sinemasını kapatmayı düşünen fakat bu destekten sonra ayakta kalma çabasını sürdüren işletmecilerin olduğunu söyleyen Serkan Günay, bir yılı bulan pandemi sürecinde kaç sinemanın temelli kapandığının henüz bilançosunun çıkarılmadığını belirtiyor:
2019'dan gelen sıkıntılar ile birlikte pandeminin getirdiği belirsizlik ile birçok sinema kapanma riski ile karşı karşıya kalmıştı. Bu konuda aldığımız duyumlar ve yaptığımız görüşmelerle %30 civarında bir kapanma öngörmeye başlamıştık. Bunun önüne geçebilmek için yönetim olarak sürekli Bakanlığımız ve Sinema Genel Müdürlüğümüz ile görüşerek bir proje geliştirdik. Yerli film gösterim desteğinin bütçesi genişletilerek salon sahiplerine dağıtıldı. Yeri gelmişken bu desteğin çıkarılmasını sağlayan Sayın Bakanımız Mehmet Nuri Ersoy’a, Sayın Genel Müdürümüz Erkin Yılmaz’a, tüm teknik çalışmayı yürüten Sayın Genel Müdür Yardımcımız Kemal Uysal’a teşekkürü borç bilirim. Bu destek işin şeklini değiştiren ciddi bir hamle oldu. Çünkü özellikle yerel sinema işletmecisi arkadaşlarımızla görüştüğümüzde bakanlığın desteğinin çok net ciddi bir moral motivasyon sağladığını gördük.
Yapılan desteğin salonlara nefes aldırdığına katılan Yunus Erdem, kapanan sinemaların gerçek sayısının ancak tam açılma gerçekleştiğinde belli olacağını düşünüyor:
Devletin belli oranda destekleri bazı işletmelere can suyu oldu, bu da tamamen kapatmaların önüne geçti. Tabii ki sıkıntıda olan sinemacılar illaki vardır fakat bunun etkilerini yeniden vizyonumuza başladığımızda göreceğiz. Şu an bu konuda belirsizlik var gibi. İleriki dönemde sinemayı güzel günlerin beklediğini düşünüyorum. İşletmeci, yapımcı ve oyuncu olarak herkesin sinemaya ihtiyacı olduğu aşikâr, belki Çin gibi yüksek açılışlar olmasa da insanların bu faaliyetlere özleminin arttığı ortada.
Cengiz Koyuncu ise, pandemi sürecinin uzamasıyla sinemacıların düştüğü maddi zorluğun arttığını, kalıcı destek planlarıyla kapanmaların minimumda tutulacağını söylüyor:
Takip ettiğimiz kadarıyla pandeminin başlangıcında belirli sayıda sinema salonu faaliyetlerine kalıcı olarak son verdi. Sürecin uzaması ve sinemaların tekrar kapanmasıyla birlikte bu sayı arttı ve artmaya da devam edeceğini düşünüyorduk. Devletin sinemalara sağladığı nakdi destek ile bunun bir nebze önüne geçildiğini düşünmekteyiz. Sağlanacak kalıcı desteklerle hasarın ve kapanan sinema sayısının minimum seviyede kalmasını umuyoruz.
Nurdan Ulu Horozoğlu da son olarak, farklı senaryolara çözüm üretmek için ortak hareket etmenin öneminden bahsediyor:
Pandemi süreci devam ediyor ve ne zaman biteceği henüz öngörülemiyor. Biz de bu süreçte sektörün tüm paydaşları olarak birlikte hareket etmemizin ve çözüm yolları aramamızın değerli olduğunu düşünüyor, sinema ekosisteminin hızlıca ayağa kalkması için paydaşlarla farklı senaryolar için çözüm yolları geliştirmeye çalışıyoruz. Pandemi sonrasında tüm heyecanıyla sektörün geri dönmesini ve sinemaseverlerle bir an önce kavuşmayı bekliyoruz.